ماه شعبان المعظم ماهی شریف عظیم و با فضیلت کثیر است . در روایت است که رجب الخیر ماه علی شعبان المعظم ماه پیامبر وماه مبارک رمضان ماه خدای تعالی است (1 )
پیامبر ماه شعبان را روزه می داشت و روزه آن را به روزه ماه مبارک رمضان وصل می کرد و می فرمود : « شعبان ماه من است هر که یک روز از ماه مرا روزه بدارد بهشت او را واجب شود . » (2 )
و جانشین رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وبرادرش امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود : « روزه ماه شعبان از من فوت نشد از زمانی که شنیدم منادی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فریاد می نمود. بنابر این هرگز روزه ماه شعبان از من در ایام زندگانیم فوت نخواهد شد اگر خدا بخواهد . » (3 )
آقا امیرالمومنین (ع ) همچنین فرمود : « هر کس روزه دارد شعبان را برای محبت پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم و تقرب بسوی خدا دوست دارد او را را خدا نزدیکش سازد به کرامت خود در روز قیامت . » (4 )
عنایات معنوی پروردگار در این ماه با تولد حضرت سیدالشهدا حضرت ابوالفضل حضرت زین العابدین وحضرت حجه بن الحسن عسگری علیهم السلام وبه روایتی تولد حضرت علی اکبر علیه السلام (یازدهم شعبان ) مضاعف شده است .
روز سوم شعبان المعظم که روز ولادت آقا حضرت حسین بن علی علیه السلام است آمیز جواد آقای ملکی تبریزی رحمه الله علیه (استاد اخلاق حضرت امام خمینی ) می فرمودند : قدر و شرف این روز به اندازه شرف صاحب آن است لذا همانطورکه قدر و منزلت آقا سیدالشهدا علیه السلام بس عظیم است روز سوم شعبان نیز از ایام عظمی می باشد. و شب نیمه شعبان هم که دارای منزلتی بزرگ برکاتی فراوان و انوار بی تابان است می گویند از شبهای قدر است که خداوند روزیها و مرگها را تقسیم می کند. »
درحدیث رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است که فرمودند : « امشب نیمه شعبان است و در آن روزیها قسمت می شود و اجلها نوشته می شود و حج کنندگان تعیین می گردند . » (5 )
و بعضی معتقدند در این شب سرنوشت یکسال آینده مردم نوشته می شود و در شب قدر (در ماه مبارک رمضان ) به امضا می رسد.
و روز آن (نیمه شعبان ) روزی است که در آن کسی متولد می گردد که خداوند وجود مقدسش را برای پاک ساختن زمین و فرج عمومی برای مومنین و برافراشتن پرچم عدل برای اهل زمین و جمع کامل بین سیاست دین و دنیا قرار داده است . (6 )
پس ملاحظه می فرمایید که این ماه چه عظیم است و چه روزها و شبهای مبارکی در آن می باشد. جا دارد در این ماه از خداوند همه خیر و نیکی دو جهان را طلب کرد و در جهت رفع گرفتاریهای جهان اسلام از او مدد بخواهیم .
در این ماه باید سعی کرد با خوبی ها رفاقت کرد و با زشتی ها عداوت نمود. باید صراط مستقیم را طلب کنیم و از بیراهه ها به خداوند پناه ببریم . این ماه بستر ورود به ضیافت الهی در ماه مبارک رمضان است . پس باید همانطور که امام خمینی (ره ) فرمودند : « اگر خدای نخواسته گناهی مرتکب شده اید قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه نمایید » .
دراین ماه زمینه توبه را فراهم کنیم تا پاک به ضیافت خداوند وارد شویم .
« ابوالصلت هروی روایت کرده است که در جمعه آخر ماه شعبان به خدمت امام رضا علیه السلام رفتم . حضرت فرمودند که ای ابوالصلت اکثر ماه شعبان رفت و این جمعه آخر آن است پس تدارک و تلافی کن در آنچه از این ماه مانده است و تقصیرهایی را که در ایام گذشته این ماه کرده ایی و بر تو باد که رو آوری بر آنچه نافع است برای تو و دعا و استغفار بکن و تلاوت قرآن مجید بسیار بکن و توبه کن بسوی خدا از گناهان خود تا آنکه چون ماه مبارک در آید خالص گردانیده باشی خود را از برای خدا و مگذار بر گردن خود امانت وحق کسی را مگر آنکه ادا کنی و مگذار در دل خود کینه کسی را مگر آنکه بیرون کنی و مگذار گناهی را که می کرده ایی مگر آنکه ترک کنی و از خدا بترس و توکل کن بر خدا در پنهان و آشکارا در امور خود و هر که برخدا توکل کند خدا بس است او را . » (7 )
پس شعبان فرصتی است برای رها شدن و سبک شدن از هوی و هوس و کینه و ظلمات معصیت . و در یک جمله رها شدن از زنجیرهای ابلیس .
و چه دلنشین گفته است فقیه فاضل و حکیم عارف حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (ره ) : « ای مسکین به نفس خود (که در گرو ایام گذشته و اندوخته پیشین است ) رحم آر و این گناهان بزرگ را که مانند پشته هیزم از اعمال زشت پیشین به پشت خود نهاده ای درمان کن . بزودی روزی فرا رسد که بگویی قرارگاه کجاست حاشا که پناهگاهی نیست و آنروز قرارگاه در نزد پروردگار تست که انسان را به آنچه پیش و پس کرده آگاه می سازد... و منصفانه نفس خود را به محاکمه آور . » (8 )
در این ماه خواندن مناجاتی وارد است که به مناجات شعبانیه مشهور است و منسوب می باشد به امیرالمومنین علی علیه السلام که دیگر ائمه علیهم السلام نیز به آن عامل بوده اند.
مناجات شعبانیه مناجاتی است که برای اهلش عزیز و گرامی است و برای خاطر آن به ماه شعبان مانوس می شوند بلکه انتظار آن را می کشند و مشتاق آمدن ماه شعبان می گردند و در آن مناجات علوم سرشاری در کیفیت معامله بنده با خدای جل و جلاله مندرج و وجوه ادب در طریق معرفت حق و سئوال ودعا و استغفار نسبت به خدای جل و جلاله بیان شده است (9 )
در پایان مناسب است امهاتی از اعمال مشترک این ماه برای علاقمندان ذکر شود که انشاالله مورد استفاده قرار گیرد.
1 ـ بهترین دعاها و ذکرها دراین ماه استغفار است و هر که هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آنست که هفتاد هزار در ماههای دیگر استغفار کرده است (استغفرالله واسئله التوبه ).
2 ـ در تمام این ماه هزار بار گفته شود : « لااله الاالله و لا نعبد الا ایاه مخلصین له الدین و لو کره المشرکون » که ثواب بسیار دارد از جمله آنکه عبادت هزار ساله در نامه اعمالش بنویسند.
3 ـ صدقه داده شود اگر چه به نصف دانه خرمایی باشد تا حقتعالی بدن او را بر آتش جهنم حرام گرداند .
4 ـ در این ماه بسیار صلوات فرستاده شود .
5 ـ سراسر این ماه بهتر است روزه دار بود و یا لااقل روزهای دوشنبه و پنجشنبه این ماه روزه گرفته شود . ضمن اینکه سه روز آخر ماه شعبان روزه اش بسیار فضیلت دارد و سزاوار نیست برای اهلش که آن را ترک کند. از امام صادق علیه السلام روایت است : هر کس سه روز آخر شعبان را روزه بگیرد و به ماه مبارک رمضان متصل کند خداوند روزه دوماه پی در پی را برای او می نویسد.
انشاالله خداوند ما را عامل به اعمالی نماید که باعث خشنودی و تقرب به درگاه خودش گردد. آمین .
منوچهر ناصری فر
زیرنویس ها
1 ـ مراقبات ـ مرحوم ملکی تبریزی ـ جلد اول صفحه 105
2 ـ مفاتیح الجنان ـ شیخ عباس قمی ـ صفحه 327
3 ـ مراقبات ـ مرحوم ملکی تبریزی ـ جلد اول صفحه 216
4 ـ مصباح المنبر ـ آیت الله مشکینی ـ صفحه 283
5 ـ مصباح ـ شیخ طوسی ـ صفحه 585
6 ـ مراقبات ـ مرحوم ملکی تبریزی ـ جلد اول صفحه 226
7 ـ مفاتیح الجنان ـ حاج شیخ عباس قمی ـ صفحه 357
8 ـ مراقبات ـ مرحوم ملکی تبریزی ـ جلد اول صفحه 234
9 ـ مراقبات ـ مرحوم ملکی تبریزی ـ جلد اول صفحه 216